Soft skill
Trong bài viết này đối tượng mình muốn hướng tới là các bạn Developer/Tester chưa có hoặc rất ít kinh nghiệm phỏng vấn:
- Các bạn sinh viên năm cuối
- Các bạn Fresher, kinh nghiệm < 6 tháng
1. Người tuyển dụng sẽ quan tâm đến những yếu tố nào?
Những yếu tố của ứng viên mà người tuyển dụng quan tâm sẽ có những điểm khác nhau với những ngành nghề và vị trí khác nhau. Tuy nhiên, như đề cập đối tượng trong bài viết này là các bạn Developer/Tester ít kinh nghiệm. Vì vậy các yếu tố mà người tuyển dụng sẽ quan tâm như sau.
1.1 Trình độ học vấn.
Tuy đây không phải yếu tố quyết định nhưng lại là yếu tố đầu tiên và rất dễ gây ấn tượng nếu:
- Bạn từng học những trường top đầu.
- Chưa có kinh nghiệm nhưng là sinh viên đã tốt nghiệp => Với người tuyển dụng thì điều này sẽ giúp bạn tập trung 100% vào cho công việc thay vì bị phân tâm công việc trên trường.
- Bạn có certificate liên quan đến chuyên môn của mình (Ví dụ Java developer có OCA, Tester thì có ISTQB...)
1.2 Kinh nghiệm thực tế
Không thể đòi hỏi một bạn sinh viên có kinh nghiệm với dự án thực tế. Tuy nhiên người tuyển dụng sẽ quan tâm đến các đồ án tốt nghiệp, dự án từng tham gia trong quá trình thực tập.
Còn với những bạn đã có kinh nghiệm đi làm thì việc bạn đã từng làm ở đâu, dự án từng tham gia là gì sẽ là yếu tố được quan tâm.
1.3 Trình độ chuyên môn
Đây chính là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng lớn quyết định kết quả của buổi phỏng vấn.
Bởi vì các công việc kỹ thuật nói chung và việc lập trình/kiểm thử phần mềm nói riêng thì cần các bạn có thực lực thực tế. Ví dụ bạn lập trình Java thì cần phải có kiến thức Java là điều đương nhiên.
1.4 Tư duy và khả năng tự học
Trong lĩnh vực công nghệ thì khả năng tự học và sẵn sàng tiếp cận công nghệ mới, quy trình mới, công cụ mới là một yếu tố giúp bạn sẽ tiến xa trong sự nghiệp. Bởi vì những gì chúng ta đã được học sẽ không matching 100% với những gì chúng ta sẽ làm, và thậm trí chúng ta sẽ phải làm một thứ mới tinh và chưa hề được học trước đó.
Chính vì thế đây là một điểm cộng lớn nếu yếu tố [1.3 Trình độ chuyên môn] của các bạn chưa đạt yêu cầu tại thời điểm hiện tại. Người tuyển dụng có thể sẵn sàng chấp nhận việc đó vì với khả năng tự học tốt thì trình độ của các bạn sẽ càng ngày càng tốt hơn.
1.5 Kỹ năng giao tiếp
Thông qua buổi phỏng vấn bạn sẽ gây được ấn tượng với người tuyển dụng nếu:
- Giao tiếp nhanh nhẹn, thân thiện.
=> Yếu tố này sẽ giúp bạn hoà đồng với đồng nghiệp, teamwork tốt hơn. - Khả năng trình bày và giải thích vấn đề rõ ràng, mạch lạc.
=> Yếu tố này sẽ giúp bạn trao đổi công việc với đồng nghiệp và khách hàng dễ dàng hơn.
1.6 Ngoại ngữ
"Last but not least". Đây là yếu tố cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, với người tuyển dụng việc ứng viên có ngoại ngữ tốt thì sẽ giúp bạn:
- Tiếp cận công nghệ mới nhanh hơn, vì các tài liệu chất lượng đều là các tài liệu English.
- Có khả năng đọc hiểu tài liệu nghiệp vụ, requirement tốt hơn.
- Có khả năng trao đổi trực tiếp với khách hàng ngước ngoài.
2. Những sai lầm phổ biến.
Sau đây là những sai lầm phổ biến hoặc những điểm mà các bạn ứng viên chưa để ý đến:
2.1 Không gây được thiện cảm.
Ấn tượng ban đầu của bạn sẽ tác động người phỏng vấn. Dù khách quan và chuyên nghiệp đến mấy thì những người phỏng vấn cũng sẽ bị yếu tố chủ quan, cảm tính cá nhân tác động ít nhiều. Việc bạn gây được thiện cảm sẽ giúp buổi phỏng vấn giảm bớt căng thẳng, chính ứng viên cũng sẽ tự tin hơn. Khi tự tin, đầu óc sẽ có những phản xạ nhanh nhạy hơn, sẽ ít bị "em biết nhưng đã quên" hơn.
Vậy làm thế nào để có được thiện cảm từ người phỏng vấn? Với mình thì có một vài lưu ý sau:
- Khi bước vào phòng phỏng vấn hãy nở nụ cười và chào các anh chị trong phòng. Kéo ghế ngồi xuống nhẹ nhàng.
- Trước câu trả lời đầu tiên, hãy cảm ơn nhà tuyển dụng/công ty đã sắp xếp buổi phỏng vấn hôm nay.
- Không ngồi tựa lưng, xoay ghế, rung đùi, hay mắt nhìn ra ngoài/trần nhà (điều này thể hiện sự thiếu tự tin)
=> Hãy ngồi thẳng lưng, khi trả lời nhìn thẳng vào mắt người phỏng vấn. - Thường xuyên nở nụ cười nhưng đừng quá đà, việc giao tiếp cởi mở thân thiện nếu quá đà sẽ thành cợt nhả, thiếu nghiêm túc.
2.2 Không giới thiệu được dự án đã từng làm.
Hãy chắc chắn rằng bạn đã chuẩn bị tốt để trả lời được thật tốt những gì mình đã ghi trong CV. Có rất nhiều bạn khi nhận câu hỏi: "Hãy nói về project mà em thích nhất?", "Trong những công việc/chức năng em đã từng làm, em thấy thích nhất cái nào?"
Đó hoàn toàn là những công việc, những dự án mà bạn đã ghi trong CV. Nhưng rất nhiều bạn lại trả lời: "Do thời gian lâu rồi nên em không nhớ?" hoặc câu trả lời ấp úng, do dự và không thể khái quát lên đó là công việc như thế nào, dự án làm về cái gì.
2.3 Im lặng để người phỏng vấn chờ.
Khi nhận câu hỏi mà chưa biết trả lời như nào cho hợp lý hoặc đang cố gắng nhớ lại vùng kiến thức liên quan. Có rất nhiều bạn im lặng để người phỏng vấn phải chờ trong một khoảng thời gian và phải chủ động hỏi lại. Đừng làm vậy, hãy thể hiện sự tinh tế bằng cách xin phép người phỏng vấn "Anh/chị cho em xin 20 giây suy nghĩ ạ?" chẳng hạn.
2.4 Chen ngang lời người phỏng vấn.
Khi người phỏng vấn đang đặt câu hỏi, có thể dù chưa nói hết thì bạn cũng đã biết câu hỏi đó thế nào và có thể trả lời được. Trường hợp này đừng chen ngang lời cũng đừng thể hiện thái độ rằng "câu này trúng tủ rồi" , "câu này em biết rồi"
2.5 Trả lời nhát gừng.
Khi người phỏng vấn đặt câu hỏi: "Em có biết cái X không?" hay "Em đã dùng cái X chưa?". Rất nhiều bạn đưa ra câu trả lời: "Em có biết?" và ... không còn gì nữa.
Câu trả lời mong đợi của người phỏng vấn không chỉ là có hoặc không? Mà họ còn muốn biết bạn hiểu X là gì, dùng như nào, dùng bao lâu, dùng có thành thạo không?
2.6 Trả lời câu hỏi so sánh chưa tốt.
Một kiểu câu hỏi phổ biến khi phỏng vấn là: "Em hãy so sánh X và Y?". Rất nhiều bạn trả lời vòng vo, quanh co không đúng ý. Với dạng câu hỏi này hãy trả lời đủ những ý sau:
- X là gì, Y là gì
- X và Y có điểm gì giống nhau
- X và Y có điểm gì khác nhau
- Từ điểm giống và khác nhau đó đưa ra kết luận: nên dùng X cho trường hợp nào tốt, nên dùng Y cho trường hợp nào tốt
- Khái quát qua mình đã có kinh nghiệm với X, Y như nào
2.7 Trả lời đoán mò.
Một số bạn khi nhận câu hỏi thì trả lời kiểu đoán mò. Việc này người phỏng vấn hoàn toàn có thể nhận ra trong thái độ thiếu tự tin, trả lời ấp úng, ngập ngừng của bạn. Xu hướng chung thì người phỏng vấn sẽ tiếp tục đưa ra câu hỏi "WHY?"
Chính vì thế có thể trả lời khi chưa chắc chắn, nhưng phải là dựa trên phỏng đoán có cơ sở, có logic. Hoặc thậm trí bạn có thể nói trước "Tuy không biết chắc chắn, nhưng theo suy luận của em dựa trên ... thì ..."
2.8 Bị động trong một số câu hỏi tình huống.
Sẽ thật khó để đoán được người phỏng vấn sẽ hỏi những câu tình huống gì. Việc trả lời tốt được câu này thì phụ thuộc nhiều vào khả năng giao tiếp, ứng biến nhanh nhẹn cũng như vốn sống của mỗi người. Tuy nhiên hoàn toàn chúng ta có thể chuẩn bị trước được cho những câu tình huống phổ biến, đặc thù trong nghề của mình. Ví dụ:
- Em có sẵn sàng thay đổi sang công nghệ X không phải thế mạnh của mình khi công ty cần không?
- Em có sẵn sàng làm thêm giờ không?
- Khi xảy ra xung đột với đồng nghiệp thì em xử lý như nào?
- Định hướng tương lai ngắn hạn và dài hạn của em là gì?
- Em có cảm thấy tự hào về điều gì mà mình đã làm được không?
- ...
2.9 Đề cập đến lương thưởng trước khi được hỏi.
Đừng để cập đến vấn đề lương, thưởng khi người phỏng vấn chưa hỏi bạn. Việc bạn chưa được hỏi vấn đề lương thì có thể do bạn đã không đạt về chuyên môn hoặc người phỏng vấn hôm nay chỉ phụ trách về chuyên môn. Còn vấn đề về lương thưởng sẽ được offer thông qua một buổi khác hoặc qua HR, qua email.
Hãy bình tĩnh chờ nhé vì chắc chắn vấn đề đó sẽ được thảo luận cùng bạn
2.10 Kết thúc buổi phỏng vấn một cách cụt ngủn.
Thông thường khi kết thúc, người phỏng vấn sẽ hỏi "Em có câu hỏi gì không?". Một số bạn sẽ kết thúc buổi phỏng vấn bằng cách trả lời: "Em không ạ". Đây không phải câu trả lời hay nếu bạn cảm giác rằng buổi phỏng vấn sẽ có một kết quả tốt.
Mặc dù trước khi đi phỏng vấn thì bạn cũng đã tìm hiểu qua về công ty/đơn vị đó với các yếu tố: đãi ngộ so với thị trường, quy mô công ty, review về công ty...vvv. Bạn có thể đặt những câu hỏi kiểu như sau:
- Định hướng công nghệ công ty mình sắp tới sẽ tập trung vào mảng nào ạ?
- Nếu thời gian cho phép, anh chị có lời khuyên nào cho em không ạ?
- Nếu kết quả của buổi phỏng vấn tốt thì các bước tiếp theo là gì ạ?
- ...
3. Những lưu ý khi phỏng vấn online.
Việc phỏng vấn online đã không còn mới trong thời đại công nghệ phát triển, đặc biệt sau khi trải qua dịch bệnh Covid-19 thì điều này đang trở thành xu hướng. Chính vì thế mình có một số lưu ý cho các bạn như sau:
3.1 Chuẩn bị thật tốt trước khi phỏng vấn.
Hãy chắc chắn rằng khi join call bạn đang ngồi ở một nơi yên tĩnh, mic và camera đã sẵn sàng. Rất nhiều bạn khi tham gia phỏng vấn đã không chuẩn bị tốt khiến cho buổi phỏng vấn phải lùi lại 1 khoảng thời gian.
Hãy để ý bạn có bật quạt không? Điều này dễ khiến đầu dây bên kia sẽ bị "ù ù ù tai". Để chắc chắn hơn trước khi bắt đầu hãy hỏi "Anh/chị có nghe thấy em nói rõ không ạ?" để chúng ta điều chỉnh lại cho phù hợp.
3.2 Cẩn thận với background.
Đã nhiều lần mình phải giật mình với background của các bạn ứng viên: một phòng ngủ bừa bộn, một chỗ như nhà kho... Điều này với bạn là bình thường nhưng với người phỏng vấn có thể cảm thấy bạn chưa thực sự nghiêm túc và họ thấy không được tôn trọng.
Hãy dùng chức năng "background effects" của các ứng dụng meeting để giúp background của mình chỉn chu hơn nhé.
3.3 Không nhờ người hỗ trợ.
Có rất nhiều bạn khi phỏng vấn mình phát hiện rằng có nhờ người cùng ngồi nghe câu hỏi và đưa ra giúp câu trả lời thông qua các ứng dụng chat. Các bạn sẽ đọc và trả lời lại.
Điều này có thể phát hiện thông qua thái độ bạn đang chờ đợi một câu trả lời bên ngoài hoặc bạn đang tra cứu tài liệu. Ánh mắt của bạn sẽ tố cáo bạn, nhất là với những bạn đeo kính :D
Với những bạn như này sẽ nhận một kết quả không tốt và những câu hỏi sẽ có mức độ khó tra cứu hơn.
3.4 Hạn chế câu hỏi lý thuyết.
Khi phỏng vấn online thì người phỏng vấn có xu hướng hạn chế hỏi lý thuyết thông thường, vì hoàn toàn các bạn có thể nhờ trợ giúp/tra cứu. Thay vì hỏi "Em có biết/đã dùng X chưa?", người phỏng vấn sẽ đưa ra các câu hỏi thực hành, tình huống. Nếu bạn trả lời được câu hỏi đó thì có nghĩa bạn đã biết X là gì.
Chính vì thế khi ôn tập một vấn đề trước khi phỏng vấn, ngoài việc đọc lý thuyết thì hãy làm thử nhé.
4. Kết luận
Hi vọng rằng bài viết này đã list up ra được một số điểm hạn chế phổ biến để giúp các bạn cải thiện kỹ năng khi tham gia phỏng vấn.
Chúc các bạn sẽ có một kết quả tốt sau mỗi buổi phỏng vấn.